Olay aslında bu milyar dolarlık dev anlaşmaya nereden baktığınıza bağlı, ya da hangi cephenin takipçisi olduğunuza. Disney, elinde FOX olsun veya olmasın şu an dünyanın en büyük eğlence şirketi konumunda. Amaç bu unvanı korumak ve uzun yıllar boyunca yapılan hamlelerle garantiye almak ama geçtiğimiz ayların birinde Netflix’in piyasa değeri 163 milyar dolara ulaşarak Disney’i geçmişti. Netflix, demin bahsettiğim amaç için Disney’in yolunda bir engel. Netflix’i geçmek için de Disney’in sadece elindekiyle yetinmeyip, sağdan soldan daha küçük şirketleri bünyesine katmalı.
Burada da 21th Century FOX devreye giriyor. Disney hissedarları, 27 Temmuz’da Manhattan’daki Hilton otelinde toplanıp 71 milyar dolara FOX’u alışlarını onayladı. Anlaşmanın tamamlanması 2019’un ortalarını bulacak ve o zamana kadar Disney, FOX markalarını kullanamayacak.
Disney’in bakış açısından odaklanalım. Şirketin başındayız ve Netflix başımıza bela olmuş durumda. Netflix’in hitap ettiği kullanıcıları kendimize çekmemiz lazım. Netflix ne? Kısaca bir çevrimiçi dizi/film izleme platformu. Biz de kendimize bir platform kuralım olmaz mı? Gayet de olur. Ama bu platformun kütüphanesini çok geniş tutmamız lazım ki Netflix kullanıcısı gelip ”Aa burada içerik sayısı daha fazla ben artık buralarda takılayım.” desin. Onun için de içerik lazım. Disney Studios’tan çıkan her filmi koysan bile -ki kendi platformuna özel diziler ve filmler çıkarman lazım devamlı olarak- Netflix’in kütüphanesine kafa tutmak zor iş. Basalım parayı FOX’u alalım o zaman. Binlerce filmi, dizisi, animasyonu, sayısız içeriği var. Hepsini koyarız bizim platforma, oh mis. Güzel plan değil mi? Hem FOX’taki Marvel karakterlerini de MCU’ya kazandırmış oluruz.
Yazının başında kastettiğim cephelerden biri Marvel hayranı olmak. Disney sizin için birkaç animasyon, belki biraz Star Wars ve tabii ki Marvel Sinematik Evreninden ibaretse, bu anlaşmadan memnun olmamanız için ortada pek bir sebep yok. Nihayet Deadpool ve Spidey’i birbirlerine laf çakarken, Cyclops ve Captain America’nın ideoloji çatışmasını, X-Men ve Avengers’ı kapışırken izleyebileceksiniz. Bunlardan sorumlu olacak olan kişinin Kevin Feige olduğunu bilmek de işin kaymağı.
Diğer cephe ise sinemasever olmak. Disney’in markalarını ayrı, FOX’un ayrı, başka stüdyoların ayrı seven, bunlara önem veren biri için bu anlaşma çok da iyi değil aslında. Bu yazıda Disney&FOX anlaşmasının bir sinemasever için, veya doğrudan sinema için neden iyi bir şey olmadığını açıklamaya çalışacağım.
Çeşitlilik. Kilit nokta. Çeşitlilik rekabeti, rekabet yaratıcılığı, yaratıcılık da kaliteyi getirir. Bu sadece sinema için değil, atıyorum sporun her dalında da, ticarette de, reklamcılıkta da böyle. Aynı tip ürünü birden çok şirket üretirse, o şirketler daha çok satmak için yaratıcılıklarını kullanmak zorunda kalır ki diğerinden bir farkı olsun ve siz o şirketin sattığı ürünü alın. Yaratıcılık beraberinde kaliteyi getirir, siz diğer şirketleri belli bir süreliğine geçersiniz ve daha çok kazanırsınız. Sonra diğer şirketler daha yaratıcı bir şey ortaya çıkarır ve sizi geçerler. Bu böyle döngü hâlinde devam eder.
Sinema için de ortada böyle bir döngü var. Daha çok bilet satmak için stüdyolar sınırlarını zorlamalı, riskli kararlar almalı, orijinal içerikler yaratmalı, yaratıcılıklarını ortaya koymalı. Mesela FOX’un X-Men sinematik evreni. Süper kahramanların beyaz perdedeki ilk sinematik evreni. İlk FOX çıkardı. Sonra Disney, Marvel Studios’u kurarak ”Abi FOX kendine evren kurmuş, ama var ya biz bunun daha iyisini yaparız.” diyerek kendi sinematik evrenini kurdu ve evet, yaratıcılıklarını kullanarak daha iyisini yaptı. Yıllarca bir yandan MCU’yu, bir yandan X-Men’i, bir yandan da DCEU’yu izledik. Çeşitliliğin getirdiği rekabet bize FOX’la +18 süper kahraman filmi Deadpool’u, DCEU’yla kötülerden oluşan bir ekibin filmi Suicide Squad’ı, MCU’yla 10 yıldır planı yapılan ve önceki 19 filmin yapılma sebebi olan Infinity War’u kazandırdı. Birbirleri arasındaki rekabet doğduran seyirciye yaradı çünkü belki de Marvel’ın Wolverine için yapmayacağı filmi, FOX yapabildi. Sizce Wolverine’in hakları Disney’de olsa, Logan gibi bir film yaparlar mıydı? Deadpool filminin hiç yaşanmadığını varsaysak, Disney, Deadpool’a +18 film yapar mıydı?
Filmleri geçtim, oyuncu kadroları açısından da Disney&FOX anlaşması kaliteyi düşürecek. Mesela Disney’in -süper kahraman filmleri bazında- elindeki en büyük güç Avengers ekibi. Filmi satmayı geçtim, koca evren bu oyuncuların etrafında şekilleniyor ve bu oyunculara her film için ciddi bir bütçe ayrılıyor. Önemli karakterlere bu bütçeyi ayırdıkları için de, Guardians gibi, Ant-Man gibi, Black Panther gibi Avengers’a göre nazaran daha ”düşük seviye” filmlerin oyuncuları Avengers oyuncuları seviyesinde olamıyor. Disney de olsan, bir yerden kısmak lazım.
FOX’a bakıyoruz. Ellerindeki en büyük güç X-Men kadrosu ve başlarda Patrick Stewart, Ian McKellen, Halle Berry gibi, son yıllarda da James McAvoy, Jennifer Lawrence, Michael Fassbender gibi dev yıldızlar filmlerde yer alabiliyor. Çünkü ellerinde sadece X-Men olduğu için oyuncu kadrosuna bu tarz bir bütçe ayırma imkanları var. FOX, Disney’e geçtiğinde biz Disney’in Kevin Feige’ye ”Al sana sonsuz bütçe, hangi oyuncuyu istersen ona git.” diyeceğini sanmıyoruz. Zaten devam eden bir sürü film serisi var, bunlara bir de X-Men eklenecek ve muhtemelen şu anki X-Men kadrosunun tamamına veda edeceğiz. Bütçeye göre daha tasarruflu oyuncular bulunacaktır. Yani bu filmlerin tek bir stüdyo üzerinde tekelleşmesi, filmlerin oyuncu kadrolarını da etkiliyor. Oyunculuk sanatı açısından seyir zevkini azaltıyor.
Hani her filmde aynı formül kullanıldığı için MCU çok eleştiriliyor ya, MCU dışında başka bir evren olmadığını düşünün. Süper kahraman filmi mi izlemek istiyorsunuz? MCU’ya gitmek zorundasınız ve size her seferinde aynı şey servis ediliyor, sadece karakterler ve oyuncular farklı. Çeşitlilik kesinlikle yok. Olmadığı için rekabet de yok, rekabet olmayınca yaratıcılığa falan da gerek kalmıyor zaten.
Disney’in FOX’u satın alması da tam olarak bu işte. Sinema adına acayip kötü bir gelişme. Sizin sevdiğiniz süper kahramanlar aynı evrende olabilir falan ama sinemadaki çeşitliliği öldürüyor işte. Disney baya baya yavaştan sinemayı kendi tekeline alıyor. Bütün ülkede tek bir gazete satılması, tek bir televizyon kanalı olması, tek bir futbol takımı olup her sezon avrupa kupalarına o takımın gitmesi ve sizin her sezon o takımı desteklemek zorunda olmanız gibi.
FOX belki de sadece başlangıç. Disney yarın öbür gün Warner Bros.’u satın alsa olabilecekleri tahmin edebiliyor musunuz? Sony, Universal, Paramount falan kolay lokma kalıyor bunların yanında. Bir sinemasever olarak, Disney’in bu hamlesi, kıyamet alameti gibi. İnsanın sinema zevki tehdit ediliyor.
Tekelcilik kazanmamalı. Hiçbir zaman tekelcilik kazanmamalı.
